donderdag 10 oktober 2013

Plaggenhut

Het heeft iets armoedigs, zo'n plaggenhut.



Ik wist dat absoluut niet, maar zie net op Wikipedia dat één van de maatregelen in de in 1901 aangenomen Woningwet het verbod op het wonen in een plaggenhut was. Zou zo maar het motief kunnen zijn dat de hedendaagse aanhangers van vegetatiedaken (of groene daken of sedumdaken of mosdaken) het woord plag nooit in de mond nemen. In plaats daarvan wordt in ronkende bewoordingen verhaald van de voordelen van vegetatiedaken:

Een vegetatiedak biedt tal van voordelen. Vegetatiedaken zijn isolerend, bufferen water en ontlasten het riool, beschermen tegen mechanische belasting, temperatuurwisselingen, IR en Ultra Violet en verlengen daarmee de levensduur van een dak met zo'n 100 tot 300 procent. 

Cradle tot Cradle & Xeroflor vegetatiedaken

Xeroflor vegetatiedaken werken volgens het principe Cradle to Cradle. Het 80.000 m2 grote Xeroflor mos-sedumdak op het project Ford Rouge Factory USA.naar ontwerp van William McDonough en Dr. Michael Braungart.is het grootste Cradle tot Cradle vegetatiedak ter wereld.

Nog meer voordelen van vegetatiedaken

Andere voordelen van het Xeroflor vegetatiedak systeem zijn onder andere de geluidsabsorptie, opname van fijn stof, de opname en afbraak van schadelijke stoffen; een bijdrage aan de ecologische infrastructuur ten aanzien van flora en fauna. Een begroeid dak kan gerealiseerd worden met mossen, sedums, kruiden en of grassen.

En dit is dan nog de promotie-taal van een traditioneel bouwbedrijf als de BAM, moet je eens gaan buurten bij de echte believers. Je kunt echter ook gewoon zeggen: plaggendak. 

Nog een aardig stukje historie: In veel Nederlandse gemeenten was tot 1901 het ongeschreven recht van toepassing dat wanneer een huis in één dag werd opgetrokken, mits de volgende ochtend bij zonsopkomst de schoorsteen rookte, dit werd gedoogd. Dan kun je het ook niet al te ingewkkeld maken:



en krijg je zo'n resultaat:



Die borstwering (stukje verticaal) is dan ook nog voorbehouden aan de luxere variant van de plaggen-bouwsels. Al met al ziet het er toch vooral uit als een weggezakt huis. Alsof de NAM ook in die tijd al gas aan de bodem onttrok.
(Overigens, in Colombia waar ik ooit stage heb gelopen gaat het net zo. De landarbeiders die land bezetten, bouwen in één dag een huis zodat zij meer rechten tegenover de grondbezitters hebben:)



Ik begin hier over plaggen omdat ik aan het nadenken ben over een eenvoudiger uitvoering voor het stropaleis op ons terrein (Joep's project, zie: Fiasco? ). Als tent, zo bedacht ik mij, is een van strobalen/hout gebouwde plaggenhut wel acceptabel. En om dan het plastic wat gebruikt wordt voor het waterdicht maken aan het zicht te onttrekken is afplaggen het makkelijkst en snelst. En deze zin opschrijvend, weet ik ook ineens wáár we gaan bouwen! Hoe handig toch, dat hardop denken.

dinsdag 8 oktober 2013

Comfort 3: Binnenruimte/ruimte

Een paar jaar geleden had ik hier een gesprek met een klant. Het ging over zijn nieuwe huis. Hij had enkele jaren daarvoor een huis laten bouwen van 600m3 (zeg 200m2) en dat werd naar zijn zeggen te klein. Met de gezinsuitbreiding (2 kinderen) die zich sindsdien had voltrokken vond hij de leefruimte onvoldoende. Bovendien, zo zei hij, had hij zich vergist tijdens het opstellen van het programma van eisen. Hij wilde nu een PassiefHuis. Met een inhoud van minstens 900m3.
Ik heb daar een dubbel gevoel bij. Het PassivHaus is een Duitse uitvinding een beetje vergelijkbaar met de A/G labels die voor koelkasten, wasmachines en auto's bestaan. Daarmee bedoel ik dat die labels weliswaar informatie aan de consument verstrekken over het relatieve energieverbruik van het onderhavige consumptiegoed, maar dat het absolute verbruik niet meetelt. Een Smart Fortwo met een verbruik van 3,3 l/100km krijgt zo een B-label, terwijl een BMW 7-serie met een verbruik van bijna 7 l/100km een A-label mag voeren. Ik vind dat een beetje raar, want ik vind dat iemand die in die Fortwo stapt om naar zijn werk te rijden minder energie verbruikt en daarvoor best beloond zo mogen worden met een "A". En zo is dat met het PassivHaus ook ongeveer. De energieprestatie wordt hierbij gerelateerd aan het verbruik voor verwarming per m2/jaar, waarvoor een hele strenge norm geldt. Voor het elektraverbruik wordt geen zeer strenge eis geformuleerd.
Dus je kunt een flinke "BMW" laten neerzetten met een "A"-label, en dat vind ik ook een beetje raar. Als je de muren eindeloos isoleert, driedubbelglas, gebalanceerde ventilatie, volledige kierdicht (ze komen zelfs de luchtdichtheid meten als je het certificaat wilt verkrijgen) enz. enz. lukt het echt wel om naar dat verbruik van 15 kW/m2/jaar terug te gaan. Dus je bouwt een soort energiefort, met een enorm primaire energie & materiaalverbruik -daar gaat het ook niet over in die normen- wat je de eerste tachtig jaar energetisch niet terugverdient met je lage verbruik.
Een dergelijke redenering hing ik ook op ten overstaan van die meneer (minder m3 betekent dat oa). Daar vond ik absoluut geen gehoor, want volgens hem moet je huis  bij je persoonlijkheid passen. Dan ben ik wel zo'n beetje uitgepraat.
Deze weer eens iets te lange inleiding moet ertoe dienen om argumenten aan te dragen waarom ik een klein huis wil bouwen. Superklein zelfs. Afgezien van mijn private ambitie om te bewijzen dat "klein", mits uitgevoerd in een goed doordacht ontwerp, wel degelijk "fijn" kan zijn, zijn er de volgende motieven om klein te bouwen:
-klein betekent minder materiaalverbruik, zeker bij een deeltijd-gebruik van belang;
-klein betekent altijd minder energieverbruik als je moet gaan verwarmen (of koelen);
-gezien de locatie van het object kun je  95% of meer van de tijd buiten leven. Daar is ruimte genoeg om grote eettafels neer te zetten. De binnenruimte moet voldoen als refuge waar je in die sporadische gevallen goed uit de voeten kunt. En cosy van een houtkachel geniet in het voor,- en najaar.

Dus protoype 1 (zie definitief ontwerp) krijgt één slaapkamer, één ruime wc, een goede douche, een praktische keuken en een zitruimte van ongeveer 4* 4 (die supersnel lekker op temperatuur is).
Is dat ruim? Nee, niet erg, maar m.i. ruim voldoende als je het 's avonds 11 uur wat frisser krijgt of, waarschijnlijker nog, als je overdag verkoeling komt zoeken.

Ccomfortabel? Ik denk het wel, superpraktisch, weinig schoonmaakwerk....

Comfort 2, Binnentemperatuur

Belangrijk voor een prettig verblijf lijkt me de mogelijkheid van verkoeling in de zomer. Eigenlijk is dat het begin van het hele plan. Semi-ondergronds, goed geïsoleerd. Dan blijft het binnen koel door de bodemtemperatuur. Gaat dat werken?
In Arizona in de Mojave woestijn is het idee ooit ontstaan. Een groep tegenbewegers hebben daar met met aarde gevulde oude autobanden gebouwen gemaakt min of meer onder de grond maar die in ieder geval als kenmerk hadden dat de dikke muren uit leem bestonden. Zoals vroeger in Mali en waar al niet, maar dan met oude autobanden of lege flessen als wapening:




Deze is een beetje ondergronds, en op deze zijn die autobanden goed te zien.



Geinig. Maar ik heb geen zin om autobanden vol te gaan stoppen met leem. En zoals je op beide plaatjes ziet, uiteindelijk hebben ze een gewoon dak samengesteld uit hout (is niet altijd zo, I know).
Kom ik er al surfend achter dat de term "©earthship" aan copyright onderhevig is, krijgen we dat weer..
Het idee van die woestijnverblijven is dat met die dikke muren de thermische massa zorgt voor middeling van de dag/nachttemperatuur. Wat moet kloppen, en voor een woestijnklimaat een goed idee lijkt te zijn. .

Ik werk wel met thermische massa maar wat betreft muren/dak zit die aan de buitenkant. Aan de binnenkant zit juist de isolatie, het stro. Ik vind dat voor een vakantiehuisje logischer. Een grote thermische massa dempt, maar als je een weekendje naar een huisje gaat en je moet dan eerst de thermische massa  opwarmen, dan is het na een intensief stookweekend zondagavond net te doen. Maandag, dinsdag en woensdag ook nog wel, maar dan ben je al weer aan het werk.
Aan de ander kant maak ik dus niet optimaal gebruik van de mogelijkheid van verkoeling in de zomermaanden. Kom dat goed? En is er iets zinnigs over te zeggen? Ik ga het proberen.



©david mackay Verloop van grondtemperatuur/diepte over het jaar, bij een gemiddelde buitentemperatuur van ruim 11°C. Depth 0/3 correspondeert met een diepte in m van 0 tot 9m.

Het bovenstaande grafiekje betreft een simulatie voor het klimaat in het VK. In mijn geval zijn de uitgangspunten iets anders. De gemiddelde jaartemperatuur in Riudecols is 15,8°C met maxima van 24 in de zomer en minima van 9,5°C in december/januari.
Ik ga uit van een overeenkomstig patroon -die McKay is fysicus, ik kan dat niet uitrekenen- en dan zal de temperatuur een meter of 8 onder de grond gelijk zijn aan het jaargemiddelde van de buitentemperatuur, dus 16°C. Op 4m, de vloer van mijn huisje, oscilleert de temperatuur in theorie dus tussen een minimum van 14,5°C in maart/april tot 19°C in oktober/november. Als dat huisje ook gevuld was met grond, wat natuurlijk niet zo is. Maar het zegt iets over de potentie om die vloer voor verwarmingsbron dan wel koelingsbron te gebruiken.
(In ons eigen huis staat de benedenverdieping voor de helft in de berg. De empirie van hier lijkt aardig overeen te komen met het model...)

Temperatuur

De vraag waar ik ook mee had kunnen beginnen: Wat is nu een comfortabele binnentemperatuur? De regel die tegenwoordig voor gebouwen wordt gehanteerd is 25°C in de zomer, 20°C in de winter. Een random steekproef bij Franka bevestigt deze waarden.

Terug naar de bodem

Uitgaande van de veronderstelling dat strobalen afgedekt met een behoorlijke laag aarde ervoor zorgen dat 's zomers de opwarming daarvandaan zeer gering zal zijn, vermoedelijk niet meer dan de verkoeling van die koude vloer van 18°C, hoef ik dus alleen maar de ventilatielucht te koelen. Dat is niet zo moeilijk! Kunstmatige ventilatie wilde ik toch al aanbrengen. Als ik de aanvoerpijp van die ventilatie via een redelijk lang circuit op 3m onder de grond aanleg zal de ventilatielucht van 30°C (op de warme uren van de dag) het gebouwtje binnenkomen op een temperatuur ergens tussen 20°C (de grond) en 30°C (zo warm is die lucht). Hoe warm precies kan ik niet uitrekenen, het is afhankelijk van de warmteuitwisseling, de snelheid waarmee de warmte zich in die grond verspreid enz. Ik durf derhalve de voorspelling aan dat het binnen 's zomers niet warmer zal worden dan max. 25°C. Dat is dus in orde. Zonnecollector voor de stroom en een kleine aanzuigventilator. Klaar.
´s Winters wordt het lastiger. Een anologe redenering geeft als resultaat dat de ventilatielucht bij een buitentemperatuur van 4°C binnen zal komen bij een temperatuur tussen die 4°C en 14,5°C. Zeg 10°C.
Dat is te weinig. Er zal dus moeten worden gestookt bij gebruik buiten de zomermaanden. Dat is weliswaar simpel, maar heeft een paar praktische probleempjes. Het meest voor de hand liggend in dit geval is om op hout te stoken. Die boomgaard levert genoeg snoeihout op om dat huisje te verwarmen. En als je dat hout niet verbrandt, komt de CO2 na verloop van tijd ook in de atmosfeer, dus je verandert niets aan de korte CO2 cyclus. Het nadeel van houtstook is dat een kachel die een beetje schoon brandt (niet te veel PAK's) een veel te groot vermogen gaat afgeven om die ongeveer 10 graden bij te verwarmen in zo´n goed geïsoleerd huis. Een pellet,- of gaskachel is veel beter regelbaar. Eigenlijk heb je dat nodig.

Over comfort gesproken: max. 25°C in de zomer, min. 20°C in de winter. Gegarandeerd!












hhhhhhhhhhhhhhhhhhhh

Comfort 1: Overwegingen & buitencomfort

Een paar jaar geleden had ik wat problemen met de boeking van een kampeerplek. In dat geval veroorzaakt door wat verwarrende mails die van de andere kant kwamen en vooral problemen met het overmaken van de aanbetaling. Op een gegeven moment bereikte mij de opmerking: Ja, maar we hebben pas net Internet. En dat verwacht je niet in 2011. Toen de betreffende klanten hier waren, evalueerden wij de opgetreden onduidelijkheden. Bleek dat zij inderdaad in het voorjaar van genoemd jaar hun eerste computer hadden aangeschaft (wel ons gevonden) en de avonden doorbrachten met het spelen van spelletjes of het lezen van een boek, want TV hadden zij ook al niet. En niks geen Wordfeud op de Ipad zoals ik.
Dus ja, het komt voor, maar het komt niet váák meer voor anno nu. En er zijn ook mensen die de winterkou bestrijden met het aantrekken van een extra laag zelf gebreid wollen ondergoed. Het komt voor, maar het komt volgens mij niet váák voor.
Van twee kanten werd mij de vraag gesteld: "Hoe zit het met het comfort in dat vakantiehuis van jou?" Aan één van de vragenstellers heb ik een flauw mailtje teruggestuurd met de afbeelding van een hypermoderne rollator, we worden allemaal een dagje ouder en het terrein is geaccidenteerd, nietwaar?

Maar als je de gebreide onderbroek ontgroeid bent, is de vraag volkomen op zijn plaats.
Zeker van Toke, één van de vragenstellers, want zij kent mij. Ik herinner mij een gesprek waarbij ik uitlegde dat mijn verwrongen calvinistische denkbeelden mij, naast de angst voor de tandarts, er toe hadden gebracht de staat van mijn gebit te verontachtzamen en geen maatregelen te nemen. De redering die ik hanteerde luidde ongeveer dat een tekortschietende mondhygiëne hadden geleid tot de situatie waarin ik mij destijds bevond. En ik dus maar moest handlen met de pijn van een paar verrotte kiezen! Hoe dom kun je zijn? Toke, ik heb kronen! Het bevalt mij prima, bedankt.
Toke heeft hier ook weleens gebivakkeerd tijdens onze beginjaren. Wij hadden toen nog geen afwasmachine, terwijl Franka dagelijks voor 20+ mensen kookte. Dus het zou ook kunnen dat zij dáár aan heeft teruggedacht. Dat helpen met die eindeloze afwas.
Of, toen wij huisgenoten waren in een lang vervlogen Wageningen zij bij thuiskomst steevast onder de uitroep: "Wat is het hier koud!" de thermostaat hoger draaide nadat ik een dag alleen thuis met mijn wollen onderbroeken aan  had zitten studeren.

Het doet er niet toe. De moderne mens wil een zeker basiscomfort, dat begrijp ik zelfs. Dan is de resterende vraag hoeveel comfort de moderne mens wil die een week in een vakantiehuis verblijft. Ik begin buiten.

Het Net

Er schijnen campings te bestaan die zichzelf aanprijzen omdat ze géén WIFI hebben. Wij hebben dat ook niet, maar het was nog nooit bij me opgekomen dat het niet hebben van WIFI een unique selling point zou kunnen zijn. Die apparaten hebben een aan/uit knop denk ik dan. Hoewel het zo niet werkt, bij mij althans. (het allerergst is het soms hebben van een beetje bereik). Lang gaat de stimulerende voorsprong van die remmende achterstand trouwens niet duren, want binnen een paar jaar heeft iedereen die op vakantie gaat een betaalbaar bundeltje aangeschaft om dagelijks het plaatselijk weer te kunnen raadplegen op weeronline.nl. Dus wij hebben bereik nodig, WIFI hoeft niet. Maar een  plek zonder minimaal 3G leidt tot teveel stress bij de meeste moderne mensen. Ik kan me niet meer herinneren toen ik op locatie was of dat daar is. Puntje van aandacht.

Het Weer

Ook niet onbelangrijk, comforttechnisch gesproken, is dat het vaak mooi weer is. Vandaag 8 oktober is het 25°C overdag en vannacht daalt het kwik tot 13°C. Da's best aardig, dat vind w-o-l ook want de komende 14 dagen krijgt het weer elke dag een 9, behalve zaterdag want dan is het een 8: binnen blijven sterk aan te raden! W-o-l heeft dan weer geen klimaatgegevens. Ik wel maar die moeten eerst vertaald. Er blijkt trouwens uit dat het een belachelijk warme herfst is dit jaar:

Klimaatgegevens Reus 1970-2000
jan feb mrt april mei  juni juli aug sept okt nov dec jaar
Gem temp 9 10,1 11,6 13,4 16,7 20,6 23,6 24 21,2 17 12,4 10 15,8
Abs max 24,2 25 27,2 30,2 31,7 34,6 37,4 35,7 33,4 31,8 28,8 22 37,4
Gem max 13,9 15 16,7 18,4 21,5 25,4 28,7 28,8 25,9 21,7 17,2 14,7 20,7
Gem min 4,1 5,1 6,6 8,4 11,9 15,7 18.6 19,3 16,5 12,3 7,6 5,2 11
Neerslagd 6 4,6 5,5 7,4 8,1 5,6 3,4 5,4 6,1 6,7 6,2 6,7 71,8
Gem neersl 36,3 23,3 34,9 42,9 61,3 37,6 15,4 51,3 74,7 63 49,5 39,7 529,8
Max 24h 66,2 36,4 41,3 47 60,3 74 50,6 98,8 93 101,9 97 55,8 101,9

W.o.l heeft wel gegevens over het aantal zonne-uren:
Tussen april met 7 en september met opnieuw 7 uur zon gemiddeld per dag heb je in juli een maximum van 11 uur zon. Dat is allemaal een beetje overdreven, dus dat noopt ons ertoe om twee onmisbare comfort voorzieningen buiten aan te leggen, nl:

Zwemmogelijkheden en schaduw.

Zwemmogelijkheden wil ik maken door het aanleggen van die zwemvijver, die ook voorraadvat is (zie hier voor de uitleg).



Schaduw moet ook iets aan gedaan worden, want olijf,- en amandelbomen staan nu niet direct bekend om de fabuleuze schaduwwerking. Gedeeltelijk is daarin voorzien door het overdekte terras voor mijn huisje. Die boog loopt buiten -op den duur- een paar meter door. Dus kun je iig het grootste deel van de dag schaduwrijk zitten.
Aan het eind van de boomgaard loopt de heuvel af naar een beekdal. Weliswaar staat dat 's zomers waarschijnlijk droog, maar er staan wel bomen langs die beek, dus daar moet dan een plek vrijgemaakt worden waar je in de relatieve koelte (dal, schaduw) kunt zitten & liggen.
De schaduw bij de zwemvijver tenslotte zal vooralsnog artifciëel moeten zijn (de tarp!) En dan moeten er een paar bomen van een warmte & droogte resistente soort worden geplant die méér schaduw geven dan die olijven en amandelen.

Oh ja, haast vergeten, er  moet denk ik ook een BBQ plek worden ingericht. Ben zelf niet zo'n bbq-er, maar daar ging het niet om. Het ging om de moderne mens. En anders gaan ze zelf nog vuurtjes stoken, dat kan gevaarlijk zijn na een droge zomer (of winter, of herfst, of voorjaar).

Ik denk dat ik hiermee de belangrijkste zaken van buiten wel onder contrôle heb. Het uitzicht doet er ook toe, maar dat is wel in orde met die zee, en bovendien doet het er toe, maar doe je er weinig áán.

Hetzelfde geldt voor de acoustische vervuiling. Ik herinner me geen rare dingen, terwijl ik acoustisch wel wat overgevoelig ben. Het is wel een punt van aandacht, want in de heuvels kun je indien nodig het gebouw zo plaatsen dat er een natuurlijke geluidswal achter je zit. Wel herinner ik me dat de buren een paar honderd meter verder luid spraken. Dan is het dus stil! want anders hoor je dat niet.
Het vliegverkeer stelt niet zoveel voor. Het vliegveld van Reus ligt vrij dichtbij, maar is erg rustig. Dat zal waarschijnlijk ook zo blijven, want sinds El Prat (Barcelona) is uitgebreid vliegen de meeste low-cost-carriers daar op. En de oriëntatie van de enige baan is zodanig dat er zelden vliegtuigen op minder dan 10 km langs zullen komen. Dan hoor je ze niet.

In het stukje Comfort 2 ga ik naar binnen.

maandag 7 oktober 2013

Belasting

Gisteren ben ik me rotgeschrokken! Eindelijk had ik ergens een min of meer hard gegeven gevonden van de drukbelasting waaraan een strobaal kan worden blootgesteld, anders dan uitspraken dat "strobalen soms wel 10% kunnen worden ingedrukt. Er stond dat deze 0,041 tot 0,145 N/mm2 bedroeg. Nu zegt zo'n cijfer weinig, en ik weet ook niet alles uit mijn hoofd (ja, beton: 25 of meer N/mm2 of was het misschien toch 2,5???) dus ging ik even verder zoeken. In eerste instantie leverde dat op dat kalkzandsteen een reken, niet onbelangrijk, druksterkte had van 12. Dus was mijn hoop dat beton misschien 2,5 was vervlogen. Jemig, dat is dus helemaal niks! (Ter oriëntatie: Gips mag niet toegepast worden als dragend bouwmateriaal met een drukspanning van 5 N/mm2.)
Later keek ik nog naar piepschuim, en daarvoor vond ik de waarde 300 kPa bij max. 1,5 vervorming na 50 jaar belasting. Moet je weer kPa omrekenen naar N/mm2, voordat je íets weet. Want dat wist ik ook al niet meer uit mijn hoofd. Maar goed, daarvoor heb je heden ten dage geen tabellenboekje meer nodig, dus kom ik tot het volgende overzicht:

materiaal                                druksterkte N(ewton)/mm2
strobaal 0,041 - 0,145
kalkzandsteen 12
grenenhout evenw. vezel 18
grenenhout loodr. vezel 2,5
gipsblokken 5
eps (piepschuim) 0,3

Moet ik nog iets vertellen. Mijn briljante idee van die stroboog maakt namelijk gebruik van het briljante plan om de spanning, dus druk, in die boog op te voeren dmv de zwaartekracht, ipv wat je ziet met traditionele spanbanden, autokrikken en hefbomen.
Het id is dat als de boog wordt gemaakt de (simpele) spanconstructie zo wordt uitgevoerd dat naspannen als er "klink" of "compactisering" optreedt in elk geval voorlopig nog mogelijk blijft. Waardoor de vorm van de boog gegarandeerd wordt. Dus: inklinken strobalen > naspannen > meer inklinken > weer naspannen enz. totdat de vormverandering (nagenoeg) ophoudt. En dat dat proces ook gewoon door kan gaan als de aardebedekking aangebracht wordt. 
Het is ook de reden dat ik "zelf" wil gaan persen, naast het meteen in vorm brengen van de balen. Dan kun je de "voorspanning" hoog maken waardoor je dichter bij de uiteindelijke "doel/gebruiksspanning" begint. 
Het tabelletje hierboven geeft aan dat daar wel iets te halen valt. 

Even tussendoor voor de dummies zoals ik die weliswaar in N/mm2 praten, maar in kg(f)/m2 denken. Hoeveel is dat ook alweer, zeg 0,15 N/mm? Dat is 15 g/mm2 > 1,5 kg/cm2 > 150 kg/dm2 > 15000 kg/m2.
En dat klinkt toch anders, 15 ton per vierkante meter. 

Resteert de vraag wat er bij stro gebeurt in de buurt van die bezwijkgrens. Verpulveren al die schattige stengeltjes dan plotseling allemaal tegelijk? Ik denk dat het feit  dat die strohuizen,- en kerken in Nebraska al tientallen jaren overeind staan een positieve aanwijzing zijn dat dat niet zomaar gebeuren zal........

One-story building with flat roof, large steeple

Arthur, Nebraska, Strokerk 1928

















zondag 6 oktober 2013

Piepschuim?!

Al dat rondhangen op het net levert zo nu & dan verrassende ontdekkingen op. Zo wordt er iig vanaf 2006 geëxperimenteerd met het gebruik van piepschuim als dragend bouwmateriaal. Niet zo verwonderlijk -achteraf!- want waar ik me steeds druk maak over de samendrukbaarheid van een strobaal en meer nog de mogelijke kruip, is dit bij piepschuim wel aardig bekend. Ook dat is weer logisch, want piepschuim wordt al lang op grote schaal toegepast in de reguliere bouw, als isolatie en bekisting bijvoorbeeld en ook in de wegenbouw. Bij ophoging van wegen op slecht dragende ondergrond zoals veenbodems.
Als er, afgezien van de certificering van het materiaal, jarenlang grote vrachtwagens over wegen rijden die zijn opgehoogd met piepschuim, kun je bedenken dat het met dragend vermogen van piepschuim wel goed zit
Piepschuim wie kent het niet? Overbodig te onderstrepen dat het goed isoleert, test: pak het beet, het voelt warm aan, licht is, makkelijk te bewerken, verkrijgbaar in brandwerende persingen, in verschillende druksterktes, niet gevoelig voor vocht, schimmels, ziekten en plagen, geeft geen giftige stoffen af, is recyclebaar. Het enige minpuntje is dat het méér fossiele brandstoffen kost om het te maken & een secundair dat het totaal geen warmteaccumulerend vermogen heeft. Daar kom ik elders op terug.

Al met al een respectabele lijst en het lijkt een goed alternatief om een stro-boog mee te maken. En het is ook wit, de Inuït zouden er wel raad mee weten.

Tijdens mijn gedachtensimulaties over hóe ik die boog wil gaan bouwen, heb ik weleens het alternatief overwogen van het gebruik van standaardbalen met wigvormige PS vulling om de ronding te maken. Desondanks zo stro-gefixeerd dat het toen geen moment bij me is opgekomen om die hele boog van PS te maken. Grappig!

Toch eens uitzoeken wat het zou gaan kosten, mijn pieptrap....

donderdag 3 oktober 2013

De eerste vrijwilligers hebben zich gemeld!

Het dreigt serieus te worden. Vandaag hebben twee mensen een kaartje gekocht om een paar dagen te komen helpen. In Riudecols, van 18 tot 22 november a.s. Hartstikke leuk.
De iets slimmeren onder de lezers zeggen dan: Ben je wel goed bij je hoofd om mensen over te laten vliegen voor een paar dagen werk aan een zgn. milieuvriendelijk/duurzaam project? Tsja, wat moet ik daar op antwoorden?

De slimmerds hebben tot op zekere hoogte gelijk, zonder twijfel.

Er was ook iemand die vroeg na het bekijken van de maquette hier beneden: Maar er staan toch heel veel huizen leeg in Spanje? Waarom wil je er nog méér bouwen? Er zijn zelfs mensen die het een ecologische misdaad noemen, een huis afbreken. En er zal voor een flink deel van de woningvoorraad in Spanje op den duur vermoedelijk geen alternatief zijn.

Ook zij had tot op zekere hoogte gelijk, zonder twijfel.

David McKay, schrijver van het boek: "Sustainable energy -without the hot air", een boek wat ik iedereen zeer van harte kan aanraden die zich een beetje interesseert voor het milieuvraagstuk, ook nog gratis te lezen op Internet, zegt het zo: "Every BIG helps".
Hij bedoelt het volgende. Veel mensen menen dat "milieuwbewust gedrag" zoals spaarlampen gebruiken (toen dat nog niet verplicht was), een zuiniger auto kopen, het afval scheiden enz. enz. helpt om het milieu te sparen. Dat is natuurlijk ook zo. Aan de andere kant helpt het misschien vooral om het geweten te sussen. Want met al ons kleinschalige duurzame gedrag, wie durft te beweren dat zijn of haar ecologische voetafdruk de afgelopen pak 'm beet twintig jaar kleiner is geworden? Ik niet in ieder geval. We gebruiken ondanks alle retoriek met elkaar vooral méér. Van alles. In alle statistieken kun je zien dat het eerst en vooral van de welvaart afhangt, ons gedrag. Dat een lagere energierekening voor de meesten van ons méér sfeerverlichting betekent. En willen we met elkaar werkelijk de CO2 productie verminderen, dan moeten er structurele maatregelen worden genomen.

Dus. Zonder de pretentie te hebben dat ik grootschalig de wereld ga verbeteren, zie mijn coming up! over "embedded energy", denk ik dat het gerechtvaardigd is om te zeggen dat zolang mijn project niet grootschalig tot extra consumptie aanzet er op deelgebieden best een steekje mag vallen.

woensdag 2 oktober 2013

Verlichten, verwarmen & koelen

Nu ga ik een relatief eenvoudig, klein en praktisch onderkomen bouwen. Maar het wordt geen tent of pré-historische grot. Het moet verhuurd worden om de investering op te brengen, misschien komt er zelfs een zwemvijver bij. Dus is de vraag, hoe ik dat ga aanpakken met de zo noodzakelijke voorzieningen van de moderne mens. Er is namelijk niets, ook geen electriciteit, dus wat ik er niet naar toe breng, is er niet.

Laat ik beginnen met de vraag: Wat behoeft de moderne mens (volgens mij) als hij in een vakantie-huis in de heuvels dichtbij de Middellandse zee verblijft?

ja nee opmerkingen  verbruik
verlichting x 200 Wh/dag
ruimtekoeling (aico) x
mech. ventilatie x vocht, koeling zomers 1000 Wh/dag
stopcontacten  x opl. telefoons e.d 500 Wh/dag
verwarming x winter gas
warm water x gas
wasmachine x ????
droger x
stofzuiger x
kooktoestel x gas
afzuigkap x 120 Wh/dag
koelkast x gas
diepvries x hoogstens vakje in kk
afwasmachine x
tv x
Totaal  1820 + ???? Wh/dag

Dit vind ik wel voldoende voor een aangenaam verblijf. Ik realiseer me dat er af,- en bij te dingen valt, maar je moet ergens beginnen.

In de eerste plaats is op een plek die van God en iedereen verlaten is de voor de hand liggende keus om de benodigde energie op te wekken met zonnecollectoren.



Simpelweg omdat een generator een hoop lawaai maakt. 's Avonds een generator starten om een lampje te kunnen ontbranden, dat wil je niet. Zonnecollectoren hebben ook nadelen. Zeker als je ze niet op het net kunt aansluiten en niet kunt terugleveren. Je moet gaan bufferen met batterijen en dat geeft prijsverhoging & gedoe. De omvang van de installatie moet afgestemd zijn op het verbruik.
Als mijn schatting van een kleine 2 kWh/dag correct is, heb je aan een paneeltje van 1,6 m2 voldoende. Dat valt mee. Heel veel accu's heb je ook niet nodig. Een beetje domotica-achtige techniek om de grootverbruikers alleen in te schakelen als de zon schijnt en je bent klaar. Domotica is overigens niet eens echt nodig. Mijn neefje die onder vergelijkbare omstandigheden in een zomerhuis verblijft mag de Playstation niet aan als de zon niet schijnt-dat werkt ook. En tijdschakelaars voor ventilatie en pompen als een soort stenen-tijdperk-domotica helpt ook al een flink stuk.
Er is wel een knelpuntje. Als je daadwerkelijk een wasmachine wilt, heb je een behoorlijke piekvraag. En bij een stand-alone-systeem zou je de hele installatie moeten afstemmen op die piekvraag na drie bewolkte dagen.....Dus daar moet een keuze gemaakt: Geen wasmachine? Nee, ik denk dat ik het omkeer. Met een wasmachine die functioneert op de oplaadstekker van een hybride auto.



Volgens mij kan dat. Er komen steeds meer hybrids op de weg, dus nemen de huurders hun eigen accu's mee ipv dat ik een hele batterij accu's moet plaatsen voor incidenteel wasmachinegebruik. Zo worden de elektra-rijders bij mij belóónd met het gebruik van de wasmachine, terwijl de ouderwetse benzine/dieselrijders met het wasbord aan de slag moeten. Dat vind ik wel een grappig idee. En de hybride rijders kunnen gratis laden op een flink zonnige dag, kan het milieuvriendelijker? Thuisblijven kost meer energie.
Je kunt nog disputeren of de koelkast op gas moet of niet. Het handigst is een hybride kk, stroom als er stroom is, en anders gas.
Warm water & koken gaan gewoon op flessengas. De energieinhoud van brandbare vloeistoffen is zo enorm, daar ga ik geen ww-zonne-installatie voor bouwen bij een vakantiehuisje. Met één of twee gasflessen per jaar kan je de hele zomer douchen & koken met een paar man. Nog afgezien van het feit dat je anders óók een naverwarmingsinstallatie nodig hebt voor de bewolkte dagen en/of de douchegewoonten die niet bij iedereen aansluiten bij beperkte voorraden. Het geld dat je uitspaart door met een geyser het warme water te maken, kun je beter ergens anders besteden, waar het beter rendeert.
En voor de echte diehards die het zonde vinden van al dat gas koop ik wel zo'n zwarte plastic zak die je aan een paal hangt, zijn die ook weer blij.                                

Plan B: Middel & doel

Waarom heb ik een plan B nodig? Nou, in de eerste plaats voor als plan A mislukt. Als mijn sandwich van wapeningsstaal en strobalen niet voldoende sterk is en in elkaar lazert. Daartoe dient het experiment. Kijken of het een goed id is om een strobalenpers te gaan verbouwen vóór de oogst van volgende zomer. Daarom is het ook van belang dat het experiment, dat weliswaar wordt uitgevoerd met rechthoekige strobalen, toch zoveel mogelijk "waarheids"getrouw dient te zijn. Het formaat van het gebouwtje zoals dat uiteindelijk met trapezium-vormige balen moet gaan worden & het aanstampen van de naden met los stro (wat ik met een aangepaste pneumatische hamer ga doen) waardoor ik verwacht het losse stro met een vergelijkbare druk te kunnen samenpersen als de standaardbaal.

Toch kan het misgaan. Dan weet ik dat ik geen strobalenpers hoef te kopen. Jammer.

Een ander vraagstuk is of ik mijn ontwerp legaal gebouwd ga krijgen. En dan bedoel ik niet op Juanca's landje, maar gewoon op een willekeurige bouwlocatie. Dan loop je tegen allerlei bouwvoorschriften aan waarbij het nogal uitmaakt of je een TÜV-certificaat voor een uit Duitsland geïmporteerde houten balk met FSC-label kunt overleggen  of met het verhaal dat microbeton® in Nederland onder geconditioneerde omstandigheden in een fabriekshal onder KOMO-keur wordt geproduceerd, terwijl ik op locatie met de hand een mortel aanbreng die ter plaatse met een molentje gemengd is.
Dan kan een plan B uitkomst brengen. Dus daarom heb ik een plan B.

Het plan B is een met behulp van traditionele (houtskeletbouw of gemetseld) technieken gemaakt  boogje. De dakliggers in de lengt volgens het systeem van Steico wat je op dit plaatje ziet. Minimale hoeveelheid hout zo efficiënt mogelijk gebruikt. Er bestaan gewoon geïsoleerde liggers die net zo hoog zijn (40cm) als een strobaal dik, goed betaalbaar bovendien. Een kind kan de was doen. Zeker met Steico, dat is een groot Duits bedrijf dus werkelijk alles wat je kunt verzinnen is getest en uitgebreid omschreven in een gedetailleerde handleiding. Alles sehr gründlig.
Voor de aftimmering aan de onderkant gebruik je voorgevormde kromme latten met een stucplaatje. Op de bovenkant bijv. voorgevormde golfplaten met daaronder een ventilerend luchtspouw. Klaar. Voldoet aan alle bouwtechnische en bouwfysische eisen die je kunt bedenken.




Diep in mijn hart vind ik dat natuurlijk best jammer! Een hokje in elkaar timmeren met uit de fabriek aangevoerde prefab-liggers en de strobalen alleen maar als isolatie gebruiken...... weinig uitdaging.

Aan de andere kant gaat het om het doel, niet het middel (heb ik dat niet al ergens anders opgeschreven?) Als ik op deze manier betaalbaar een leuk half-ondergrondshuisje kan bouwen met de voordelen waar het oorspronkelijk om ging én vrij eenvoudig het potentiële vochtprobleem kan ondervangen (zeker in vochtiger klimaten zoals Nederland) én de hele santekraam van een eindeloze gang door de bureaucratie kan omzeilen is dit zeker een aantrekkelijk alternatief.

Binnenkort: Plan C, twijfelpuntje

Embedded energy, cradle to cradle en passivhaus: Duurzaam Bouwen?

Om te beginnen helpt het toe te geven dat ik bij tijden een chagrijn ben. Als ik bijvoorbeeld een interview lees met een strobouwer die bovendien een adviebureau runt en de volgende uitspraak lees:

 “Een simpel voorbeeld. Alleen al het vinden van PVC- vrije riolering kostte me een jaar. Uiteindelijk hebben we een meedenkende leverancier van polypropyleen (PP) gevonden. PP hoeft niet verlijmd te worden en is dus beter te recyclen. En zo loop je tegen meer lacunes aan. Veel alternatieve materialen hebben geen KOMO- keur of zijn razend duur.” 

schiet ik meteen in de primaire-agressie modus. De uitspraak werd een paar jaar geleden gedaan door iemand die zich bouwadviseur noemt. De oorzaak van mijn aanval van P-A zal ik toelichten. Het citaat doet mee aan de wedstrijd: "Hoeveel woorden heb ik nodig om drie onzinnige dingen te beweren." En heeft een goede kans op minstens een eervolle vermelding:
1)  Toen ik nog ik Nederland werkte heb ik in 1989/90 een project geleid waarin de riolering werd aangelegd mbv PP. Al heel lang voor die tijd werd er in de utiliteitsbouw gebruik gemaakt van (HD)PE. Ook zonder weekmakers.
PP werd in '88 en wordt nog steeds gefabriceerd door de wavin, en dyka sinds jaar en dag de absolute leiders op de markt voor rioleringssystemen in Europa. Dus één telefoontje naar de groothandel -als de plaatselijke Hubo het echt niet weet- of een serieus installatiebedrijf en het probleem was opgelost. Of ff Googelen. Maar nee, het kostte hem een (vol) "jaar (van zijn leven) en het geluk om een meedenkende leverancier te ontmoeten"!
2) PVC wordt al heel veel jaren gerecycled. Zowel Dyka als Wavin maken PVC-pijpen die voor een aanzienlijk deel van gerecycled materiaal worden gemaakt. Ze hebben er zelfs een DuurzaamBouwen produkt-certificaat voor.
3) Riolering wordt in de bouw vaak ingestort in beton. Als dat niet het geval is, is demontage en hergebruik makkelijker, maar het gaat niet vanzelf. Verlijmd of niet, je kunt het makkelijk doorzagen of knippen en demonteren als het bereikbaar is. Als het ingestort wordt in beton maakt het al helemaal niks uit. Beton wat bij de sloop vrijkomt wordt ook (grotendeels) hergebruikt. Ik weet niet of het kunsstof wordt gescheiden of mee gemalen. Maar als het wordt vermalen wordt het iig niet verbrand, want beton brandt niet.

 Zo'n adviseur hoef ik niet, en het roept bij mij sterke twijfels op of hij dan wél iets zinnigs over strobouw weet te zeggen waarin hij gespecialiseerd heet te zijn. Dat wilde ik even kwijt. Aangetekend zij wel dat hij wél gelijk heeft wat betreft zijn laatste opmerking. Veel ongecertificeerde materialen zijn idd duur. Misschien moet er eerst geld verdiend worden om de keuringskosten te betalen? Who knows.

Het idee achter het schrijven van deze aflevering was dat ik mijn opvatting over begrippen als duurzaam bouwen probeer te verhelderen, al was het maar voor mezelf. Dat wilde ik aanvankelijk doen door te kijken naar opvattingen die ik zoal aantref in bestaande eco-kerkjes en daar mijn Gezond Verstand Benadering tegenover te zetten.
Of dat ook ergens goed voor is? Behalve wat onsamenhangend gekanker over allerlei -in mijn opvatting- onnozels wat ik onderweg tegenkom? Zo moeilijk is dat nl. ook niet, het web afstruinen op dom gekakel en daar eens lekker  op afgeven. Als ik de comment-page van welk willekeurig dagblad opensla, kom ik genoeg onzinnig commentaar tegen. Er lopen al zoveel mensen rond wiens lotsbestemming het lijkt te zijn om af te geven op anderen. Moet ik mij in dat rijtje scharen?
En, welk nut heeft het als die anderhalve lezer en een paardekop van dit blog nou net mijn briljante commentaren tot zich neemt? Weinig, ik zal het antwoord zelf maar geven.Twijfel en zelfspot alom, je ziet het.

Dus nee, in tweede instantie ga ik het anders aanpakken. De GVB-kerk wordt nog voordat zij goed en wel is opgericht meteen weer bijgezet in het mausoleum van het vergeten gedachtengoed. Voorzover ik een geloof wil aanhangen en uitdragen denk ik dat ik mij als prediker van het Duurzaam Bouwen in laat huren. De NIBE (Nederlands Instiuuut voor Bouwbiologie en Ecologie) heeft een aantal keurmerken ontwikkeld, onder andere het zogenaamde Dubokeur® voor zowel bouwmaterialen als complete gebouwen wat mij zeer aanspreekt. Al was het maar omdat het uitgaat van de BIG-aanpak (voor grootschalige problemen grootschalige oplossingen) die ik in een ander verband heb genoemd.

Mijn kracht ligt toch meer in het schrijven van leuke commentaren, zeggen mijn lezers.... Dus ik neem wel de vrijheid om als een soort katharsis af & toe een stukje te maken waarin ik zal verhalen over een aanval van primaire agressie en waardoor die werd opgewekt.
Dat is dan voor mijn vermaak- schrijven is leuk. En naar ik hoop voor het vermaak van een enkele lezer.

Is het huis waarin jij woont een beetje duurzaam? Check het hier

dinsdag 1 oktober 2013

Zoiets moet het worden

Ik heb al een heleboel woorden gewijd aan hoe mijn ondergronds strohuisje er uit zal gaan zien. En ik heb ook al een aantal plaatjes getoond van maquettes die het dan toch weer niet helemaal zijn. Woorden over kettingbogen, cosinushyperbolicus, wat al niet.
Kwam echter net met opruimen een papiertje tegen met een schets die ik al tijden geleden gemaakt heb van het principe. En dat is waarschijnlijk wel net zo duidelijk:




Je kunt hier een paar dingen duidelijk zien/jezelf bij voorstellen:
-Mijn boog bestaat in tegenstelling tot parabolen of kettingbogen uit gelijkvormige elementen. Dat is makkelijk met maken > goedkoop.
-Het onderste gedeelte is geen boog. Op schaal ben ik hier uitgegaan van 50cm rechte wand als aanzet > geeft meer stahoogte (bij een straal van 3m en een aanzet van 0,5m kun je al 60cm van de muur/dak rechtop staan. En je kunt nog eens een kastje neerzetten.
-De uitloop naar het terras aan de voor/achterkant is op het niveau van de vloer. De rest van het reliëf van het terrein ligt aan het terrein.